การเข้าร่วมพิธีศพในญี่ปุ่น (日本のお葬式)

เกิด แก่ เจ็บ ตาย เป็นสัจธรรมของสิ่งมีชีวิตค่ะ เมื่อสัปดาห์ที่แล้วคุณยายของสามีเสียชีวิตด้วยโรคชรา คุณยายจากไปด้วยวัย 94 ปี เราได้ไปร่วมงานศพซึ่งก็เป็นครั้งแรกของเราในการร่วมงานศพในญี่ปุ่นค่ะ

งานศพของคุณยายจัดตามพิธีของศาสนาพุทธนิกายหนึ่งที่คุณยายนับถือ เป็นการจัดงานสั้นๆ สวดแค่ 2 วัน ก็พาร่างคุณยายไปเผาและเก็บกระดูกกลับบ้าน ก่อนนำไปที่สุสานในภายหลัง โดยวันก่อนจัดงานศพจะเรียกว่า 通夜(สึยะ) และวันงานศพจริงเรียกว่า 葬式(โซชิกิ)

通夜 Tsuya

สึยะ คือ คืนก่อนวันจัดงานศพ โดยปกติแล้วจะจัดขึ้นภายใน 1-3 วันหลังจากเสียชีวิต โดยจะจัดที่บ้านของผู้เสียชีวิต หรือ สถานที่จัดงานศพค่ะ งานของคุณยายเราจัดสึยะที่สถานที่จัดงานศพเลย

ในคืนสึยะ ก็จะมีการสวดศพโดยนิมนต์พระมา 1 รูป โดยก่อนถึงเวลาสวดก็จะต้องมีการเตรียมจัด ประดับดอกไม้ที่แท่นวางศพ อาบน้ำแต่งตัว แต่งหน้าให้ศพผู้เสียชีวิต โดยผู้เชี่ยวชาญที่ทำหน้าที่นี้เรียกว่า 送り人　โอคุริบิโตะ แปลตรงๆว่า ผู้ส่ง(ไปยังภพหน้า)

เมื่อโอคุริบิโตะเตรียมการเรียบร้อยแล้ว พอถึงเวลาสวดก็จะมีพระ 1 รูปมาสวดศพค่ะ ระหว่างสวดจะมีขั้นตอนให้ผู้ฟังสวดลุกขึ้นไปโรยกำยานทีละคน โดยโอคุริบิโตะจะเป็นคนให้สัญญาณเรา

การโรยกำยานให้เราใช้นิ้วชี้และนิ้วหัวแม่มือหยิบกำยานขึ้นมาเล็กน้อยแล้วโรยลงไปที่ถ่านร้อน ทำซ้ำ 1-3 ครั้ง

หลังจากสวดศพในคืนสึยะเสร็จแล้ว ญาติพี่น้องของผู้เสียชีวิตจะค้างคืนเพื่อเฝ้าศพก่อนจะจัดงานสวดและเผาศพในวันรุ่งขึ้นค่ะ

葬式 งานศพ

ในวันงานศพจะมีพิธีสวดตอนเช้า ซึ่งจะให้เพื่อน คนรู้จักของผู้เสียชีวิตเข้าร่วมฟังสวด ในระหว่างสวดศพก็จะมีการโรยกำยานเช่นกัน

หลังจากการสวดเสร็จสิ้นแล้ว เราจะได้เห็นหน้าผู้เสียชีวิตครั้งสุดท้าย โดยก่อนเคลื่อนย้ายร่างไปทำการฌาปนกิจ โอคุริบิโตะจะเปิดโลงให้เรานำดอกไม้ที่ประดับอยู่ที่แท่นวางศพ ใส่ลงไปพร้อมกับสิ่งของ จดหมาย ของขวัญให้กับผู้เสียชีวิต(ลูกสาวเราเขียนจดหมาย พับนกกระเรียน พับดอกไม้กระดาษใส่ลงไปให้คุณยายทวดด้วยค่ะ) จากนั้นก็จะปิดผ้า และโลงศพเพื่อเคลื่อนย้ายศพไปยังสถานที่ฌาปนกิจ ใช้เวลาประมาณ 2 ชั่วโมง ก็กลับไปรับอัฐิกระดูกใส่ลุ้งนำกลับบ้าน

ผู้ที่ช่วยแนะนำในการเก็บอัฐิกระดูกคือ ตำรวจค่ะ ขั้นแรกสุดจะหากระดูกที่เรียกว่า 喉仏 (โนะโดะโบะโตะเคะ) หรือ คอพระพุทธรูป แยกออกมาไว้ค่ะ ที่เรียกว่าโนะโดะโบะโตะเคะ เพราะว่ากระดูกชิ้นนี้มีรูปร่างคล้ายกับพระพุทธรูปนั่นเองค่ะ ตามความเชื่อของคนญี่ปุ่นว่าเรามีพระพุทธอยู่ในร่างกาย

จริงๆแล้วคำว่า 喉仏 โนะโดะโบะโตะเคะ แปลว่า ลูกกระเดือกค่ะ แต่ในกรณีการเก็บอัฐิกระดูกนี้ โนะโดะโบะโตะเคะ จะเป็นส่วนกระดูกสันหลังข้อที่ 2 จากด้านบน (C2)

หลังจากแยก โนะโดะโบะโตะเคะ ไว้แล้ว ก็จะเริ่มนำกระดูกจากส่วนขา สะโพก แขนมาให้เราใส่ลงในลุ้ง ตามด้วย โนะโดะโบะโตะเคะ แล้วปิดท้ายด้วยกะโหลกศีรษะ (บางครอบครัวจะแยกเก็บโนะโดะโบะโตะเคะไว้อีกลุ้ง) โดยตอนนำกระดูกใส่ลุ้งจะให้ครอบครัวใช้ตะเกียบไม้ยาวช่วยกันคีบใส่ค่ะ

หลังจากเก็บอัฐิใส่ลุ้งแล้วก็นำกลับมาที่สถานที่จัดงานศพเพื่อทำการสวดอีกครั้ง ก่อนนำกลับไปตั้งที่บ้านให้ครบ 49 วัน และนำไปสุสาน(お墓 โอะฮากะ)ในภายหลังค่ะ

การเตรียมตัวไปงานศพ

การแต่งตัวไปงานศพของญี่ปุ่นนั้นชุดที่ใส่ต้องเป็นสีดำล้วนค่ะ เพื่อความสุภาพค่ะ

ผู้หญิงใส่สุดที่เรียกว่า 礼服 เรฟุคุสีดำ กระเป๋า ถุงน่อง รองเท้าสีดำล้วน ไม่แต่งหน้าเข้ม ผมรวบให้เรียบร้อย เครื่องประดับที่ใส่ได้คือสร้อยไข่มุกเรียบๆ เท่านั้น ให้เตรียมลูกประคำไปด้วยนะคะ ลูกประคำมีสีสันอ่อนๆได้ค่ะ

ผู้ชายใส่ชุดสูทสีดำไม่มีลาย เสื้อเชิ้ตด้านในขาวล้วนไม่มีลาย เนคไทสีดำล้วน ถุงเท้าสีดำ รองเท้าสีดำ ให้เตรียมลูกประคำไปด้วยเช่นกัน

香典 โคเดน หรือ เงินใส่ซองช่วยงานศพ จะมีซองเฉพาะขายอยู่ค่ะ และธนบัตรที่ใส่ซองไม่ควรเป็นธนบัตรใหม่ จำนวนเงินมากน้อยลดหลั่นไปตามความสัมพันธุ์กับผู้เสียชีวิตค่ะ